Majówka – jak się zmieniało znaczenie tego słowa w polszczyźnie?
Majówka jest dla większości Polaków synonimem długiego majowego weekendu, który wypada w okolicy świąt obchodzonych 1 i 3 maja. Czy jednak wiesz, że wciąż wiele słowników nie notuje najpopularniejszego znaczenia tego słowa? W tym artykule opowiem Ci o tym, skąd się wzięło to słowo w języku i jak się zmieniało jego znaczenie.
Wielki słownik języka polskiego PAN tak definiuje to słowo:
Majówka: okres dni wolnych od pracy z okazji Święta Pracy oraz Święta Narodowego Trzeciego Maja oraz sąsiednich dni urlopu lub weekendu, umożliwiający dłuższy odpoczynek.
Słownik wymienia również cztery inne znaczenia słowa majówka:
Majówka rozumiana jako wycieczka lub impreza wcale nie musi odbywać się w maju. Często odnosimy to pojęcie do wyjazdów, które odbywają się wiosną lub latem, gdy jest ładna pogoda.
Co ciekawe, niektóre słowniki nie zawierają definicji majówki jako długiego weekendu. W Słowniku języka polskiego PWN słowo to jest zdefiniowane tylko jako wycieczka za miasto i nabożeństwo, a Dobry słownik nie podaje żadnej definicji, pojawia się natomiast synonim: piknik.
Dodatkowo inne słowniki lub encyklopedie notują nazwę majówka wiosenna (gatunek jadalnego grzyba) i majówka groniasta (rodzaj rośliny). Majówka to także gatunek ziemniaków czy konwalia.
Historyczne znaczenia słowa majówka
Jeszcze niedawno słowo majówka pojawiało się w zupełnie innym kontekście.
W Słowniku polszczyzny XVI wieku słowo maj oznaczało ścięte zielone gałęzie lub kwiaty używane jako ozdoba, co wiąże się z zapomnianymi już czasownikami maić i omaić (ozdabiać, stroić).
Słownik języka polskiego pod red. S. Lindego z początku XIX wieku podaje jeszcze inne znaczenie słowa majówka:
maiowka – rodzay chrząszczów pokazuiący się naywięcey w Maiu, robaczek skrzydlaty maiowy.
W Encyklopedii staropolskiej autorstwa Zygmunta Glogera majówka była zapowiedzią rekreacji wiosennych:
W szkołach dawnych obchodzono uroczyście rekreację wiosenną, o ile pogoda sprzyjała, zwykle w dniu 1-go maja. Już w wilję nie było lekcyi, bo przygotowywano się do upragnionej wycieczki.
Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego opisuje majówkę jako wycieczkę oraz jako ozdobioną wstążkami jodełkę (wiechę), stawianą na początku maja (lub przed Zielonymi Świątkami) przez chłopca przed oknem chaty wybranej dziewczyny:
Majówka
1. wycieczka za miasto wiosną lub latem, zwykle w maju, połączona często z tańcami i zabawą.2. jodełka oczyszczona z gałęzi tak, że zostaje prawie tylko sam wierzchołek, suto ozdobiona wstążkami, stawiana w niektórych regionach Polski (np. w powiecie łańcuckim) przez chłopca przed domem dziewczyny, z którą chce się żenić.
Pochodzenie słowa majówka
Jaka jest etymologia słowa majówka? Wyraz pochodzi oczywiście od nazwy miesiąca. A maj wziął się od łacińskiego Māius (miesiąc poświęcony bogini rzymskiej Mai, która jest patronką przyrody, ziemi i wzrastania).
Ten sam źródłosłów dla nazwy piątego miesiąca roku mają też inne języki, m.in.:
Co ciekawe, słowiańska wersja maja to trawień – tak mówi się m.in. po ukraińsku (тра́вень, travenʹ).
Majówka to doskonały przykład tego, jak szybko język polski się zmienia. Chociaż obecnie kojarzy się głównie z długim weekendem, większość współczesnych słowników pomija taką definicję.
