Jedna jaskółka wiosny nie czyni. Poznaj wiosenne frazeologizmy
Czy zastanawialiście się kiedyś, skąd właściwie przybyła do nas wiosna i jakie zwyczaje się z nią wiążą? Czytajcie dalej, a wszystkiego się dowiecie.
![Kiedy zaczyna się wiosna](https://bookowska.pl/wp-content/uploads/2023/03/3125362-Kiedy-zaczyna-sie-wiosna-scaled.jpg)
Wiosna jest nasza, słowiańska. Nie pożyczyliśmy jej ani od Francuzów, ani od Niemców, ani od Anglików.
Jest wyrazem rodzimym. Co to oznacza? Tylko tyle, że słowo to występuje w podobnej postaci na obszarze całej Słowiańszczyzny i było używane już w pierwszych wiekach naszej ery, a być może nawet wcześniej!
Etymologia słowa wiosna
Początkowa prasłowiańska postać wyrazu wiosna wyglądała najprawdopodobniej w taki oto sposób: *vesna // *vesъna. W XIV wieku zaczął się zmieniać sposób wymawiania niektórych głosek i vesna stała się wiosną. Starsza postać tego słowa została w niektórych gwarach (por. wiesna).
Wiosna jest wesoła i przynosi światło
![](https://bookowska.pl/wp-content/uploads/2023/03/kiedy-przychodzi-wiosna-2023.jpg)
Pochodzenie wyrazu wiosna można tłumaczyć jego związkami z was-, czyli ‘świecić’ albo z wes- – cząstką charakterystyczną dla przymiotnika wesoły. Dlatego możemy przyjąć, że ta pora roku jest wesoła i przynosi światło.
Dawniej wyraz ten oznaczał nie tylko porę roku pomiędzy zimą a latem (tak jak teraz), lecz także rok życia osoby. Do tej pory mówimy przecież, że komuś minęło już 20 wiosen, a na grobach dzieci nieraz widzieliśmy napis: „Zmarł w pierwszej wiośnie życia”.
Interesuje Cię pochodzenie słów? Przeczytaj artykuł o tym, skąd się wzięła jesień.
Wiosna na języku
Wiosna jest bardzo ważną porą roku, dlatego powstało wiele związków frazeologicznych i przysłów nawiązujących do tego okresu.
Związki frazeologiczne:
Przysłowia i powiedzenia:
![](https://bookowska.pl/wp-content/uploads/2023/03/IMG_9145-768x1024.jpg)
Oczywiście są to tylko wybrane przykłady. Jest też wiele przysłów związanych z poszczególnymi wiosennymi miesiącami. Warto ich używać, bo ubarwiają, wzbogacają i urozmaicają nasz tekst.
Wiosenne zwyczaje
Z nadejściem tej pory roku wiążą się różne wiosenne zwyczaje i obrzędy ludowe. Do nich najczęściej odwołują się frazeologizmy. Jednym z najpopularniejszych obrzędów jest topienie lub palenie marzanny.
Topienie marzanny
Historycy sprzeczają się co do genezy tego zwyczaju. W swoich dziełach marzannę wspominał Jan Długosz, który uosabiał w niej słowiańską boginię, a sam zwyczaj wiązał z przyjęciem przez Polskę chrześcijaństwa. Znana jest też teza, zgodnie z którą topienie słomianej kukły miało odpędzać morowe powietrze, które ściągnęło w średniowieczu na Europę zarazę.
Obrzęd topienia marzanny odbywał się w czwartą niedzielę wielkiego postu, którą zwykło się nazywać Białą, Czarną lub Śmiertną. Wieszano kukłę na kiju, ścinano głowę, rozrywano ją na strzępy, a następnie palono lub topiono. Jeśli podczas rytuału ktoś z uczestników upadł lub się potknął, odczytywano to jako zły zwiastun. Na Śląsku lalce zakładano na głowę wianek i pleciono warkocze ze wstążkami.
Etymologia słowa marzanna
Etymologia tego słowa też jest bardzo ciekawa. Marzan(n)a, Mora, Morana, Morena, Marena, Śmiertka, Śmierć, Śmiercicha to imiona słowiańskiej bogini symbolizującej zimę i śmierć, przez niektórych badaczy uważanej za demona.
Imię bogini wywodzone jest z praindoeuropejskiego rdzenia *mar-, *mor-, oznaczającego ‘śmierć’. Słowacka forma teonimu Ma(r)muriena sugeruje ewentualne związki z Marsem (Marmorem, Mamersem, Mamuriusem Veturiusem).
Od imienia bogini śmierci wzięła nazwę marzanna, czyli kukła, którą w rytualny sposób palono bądź topiono w czasie wiosennego święta Jarego, aby przywołać wiosnę. Zwyczaj ten, zakorzeniony w pogańskich obrzędach ofiarnych, miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Wierzono, że zabicie postaci przedstawiającej boginię śmierci spowoduje jednocześnie usunięcie efektów przez nią wywołanych (zimy) i nadejście wiosny.
Imię bogini zapisujemy wielką literą, natomiast w odniesieniu do kukły i zwyczaju z tym związanego obowiązuje zapis małą literą. W dopełniaczu liczby mnogiej wyraz marzanna przyjmuje formę: marzann.
Kiedy przychodzi do nas wiosna?
Wszyscy wypatrujemy wiosny z utęsknieniem, o czym najlepiej świadczą żywe tradycje i pielęgnowane od lat wiosenne zwyczaje. Nie ma co zbyt długo zastanawiać nad tym, skąd przybyła – cieszmy się po prostu z faktu, że wiosna już jest i daje nam tyle pięknych chwil!
Literatura
K. Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2021.
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
Wielki słownik frazeologiczny z przysłowiami, PWN, Warszawa 2005.
![](https://bookowska.pl/wp-content/uploads/2022/06/patrycja-autor.png)