Kiedy stawiamy przecinek przed czy?
Przecinek przed czy spędza Ci sen z powiek? W tym artykule znajdziesz odpowiedź na swoje pytanie. Wyjaśniam zasady interpunkcji i analizuję przykłady.
Polska interpunkcja może wzbudzać emocje! Językowe dylematy są przedmiotem dyskusji wielu osób, które interesują się poprawnością językową. Jeśli jesteś w tym gronie, pewnie masz już za sobą niejedną przeprawę z interpunkcją. Na pewno nieraz przyszło ci się mierzyć z kłopotliwym przecinkiem przed czy. Wciąż masz wątpliwości? Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak zapanować nad interpunkcją.
Dlaczego stawiamy przecinek przed czy?
Przecinek jest znakiem wielofunkcyjnym. Pełni rolę separatora i zwykle pojawia się między dwoma segmentami wypowiedzenia po to, by je przeciąć, czyli rozdzielić. Zasady, które się do niego odnoszą, są tak złożone, że dla wielu osób jest on zmorą. Istnieje wiele wyjątków. Trudno to wszystko zapamiętać. Prawda jest taka, że nie musisz tego wszystkiego uczyć się na pamięć! Musisz jednak wiedzieć, gdzie szukać informacji. I zrozumieć zasady.
Wiele osób dobrze kojarzy, że przecinki należy stawiać np. w zdaniach złożonych podrzędnie. Zazwyczaj pamiętamy też o tym, by przecinkami rozdzielać powtórzenia lub wyliczenia. Czasem jednak można się w tych zasadach pogubić. W tym artykule przedstawię Ci reguły dotyczące stawiania przecinków przed słowem czy. Zanim jednak zajmiemy się samym przecinkiem, zatrzymajmy się na chwilę przy zagadkowym czy – co to jest?
Czy – partykuła czy spójnik?
W nagłówku pojawiło się kilka trudnych pojęć. Spokojnie, wszystkie wyjaśnię. Słowo czy może pełnić zarówno funkcję partykuły, jak i spójnika.
Kiedy stawiamy przecinek przed czy?
Przecinek przed czy wstawiamy najczęściej ze względu na kontekst składniowy. W niektórych sytuacjach jest on konieczny, w innych zaś niepożądany. To, czy go powinniśmy wstawić, zależy przede wszystkim od funkcji, jaką wyraz ten pełni w wypowiedzeniu, ale także i od tego, czy w danym zdaniu pojawia się w danej roli po raz pierwszy.
Skomplikowane?
Pocieszę Cię. Tak naprawdę istnieją tylko dwa przypadki, w których przecinka przed czy nie stawiamy. Ale zacznijmy od sytuacji, w których ten przecinek powinien się pojawić.
Przecinek przed czy powinien się pojawić, gdy:
Kiedy nie stawiamy przecinka przed czy?
Tu temat zamyka się w dwóch zasadach. Przecinka przed czy nie stawiamy, gdy:
Problematyczne przykłady
Pokazane powyżej przykłady są dość proste. Jednak wielu osobom sprawia kłopot rozróżnienie, jaką funkcję pełni w zdaniu powtórzone czy. Można je zinterpretować dwojako i od tego zależy, czy zdecydujemy się postawić przecinek.
Jak stwierdzić, czym jest to powtórzone czy?
Spójrz na przykład:
Zastanawiał się, czy na plażę wziąć ze sobą koc czy leżak.
Przed drugim czy nie wstawiamy przecinka, ponieważ ma ono inne znaczenie niż to pierwsze – dotyczy wyboru między kocem a leżakiem, a nie ogólnie tego, nad czym się ktoś zastanawia.
Jeśli czy jest spójnikiem rozłącznym i pojawia się w wypowiedzeniu po raz pierwszy w tej funkcji,
to nie stawiamy przed nim przecinka.
Przyjrzyjmy się trudniejszej sytuacji.
Słowo czy może występować:
- jako partykuła pytająca: Czy chcesz dołączyć do Klubu Korektorów?
Tutaj sprawa jest prosta. W tym zdaniu czy jest partykułą pytającą. Pojawia się na początku zdania. Przecinka nie wstawiamy.
- jako spójnik wprowadzający zdanie podrzędne: Zastanawiam się, czy chcesz dołączyć do Klubu Korektorów.
Co się tutaj stało? Dodajemy zdanie nadrzędne (Zastanawiam się) i wtedy przed czy wprowadzającym zdanie podrzędne (chcesz dołączyć do Klubu Korektorów) stawiamy przecinek. - jako spójnik wprowadzający zdanie współrzędne rozłączne: Zastanawiam się, czy chcesz teraz dołączyć do Klubu Korektorów już teraz czy wolisz poczekać, aż skończysz kurs.
W tym przykładzie pierwsze czy wprowadza zdanie podrzędne, drugie czy natomiast wprowadza zdanie współrzędne rozłączne.
I kolejny przykład:
Musiała zdecydować, czy ma ochotę na wakacje wyjechać w góry czy nad morze, czy nad jeziora.
W tym zdaniu o prawidłowym postawieniu przecinków decyduje to, jak sklasyfikujemy poszczególne słowa. Pierwsze czy wprowadza zdanie podrzędne. Kolejne (przed frazą nad morze) występuje jako spójnik wprowadzający człon współrzędny. Mimo że to słowo pojawia się po raz drugi, jest to już funkcjonalnie inne czy. Natomiast ostatnie czy jest tutaj dopowiedzeniem, powtórzonym czy w funkcji spójnika.
Przecinek przed czy – podsumowanie
Niektórzy mówią, że stawianie przecinków przed czy to zmora polskiej interpunkcji. Mam nadzieję, że łatwiej Ci będzie opanować te zasady i już wiesz, kiedy stawia się przecinki przed czy. W razie wątpliwości sięgaj do sprawdzonych źródeł i nie bój się pytać. Im lepiej opanujesz podstawy, tym szybciej zaczniesz stawiać przecinki w odpowiednich miejscach. Jeśli masz ochotę na kolejną dawkę wiedzy, sięgnij do następnego artykułu i dowiedz się, kiedy używać myślnika.
Literatura
Słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji
E. Polański, M. szopa, E. Dereń, Poradnik interpunkcyjny, Katowice 2010
T. Karpowicz, Polszczyzna wzorcowa w praktyce zawodowej redaktorów, Warszawa 2020
Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2022
