3 rzeczy, które musisz wiedzieć o wieży Eiffla

Wieża Eiffla obchodzi kolejne urodziny. Dlatego dziś przenieśmy się do Paryża. Tam właśnie 31 marca 1889 roku otwarto najbardziej znany obiekt architektoniczny tego miasta. Jest uznawany za symbol całej Francji. W momencie powstania była najwyższą wieżą na świecie. Co warto o niej wiedzieć? Zapraszam Cię do lektury artykułu.

Wieża Eiffla – ciekawostki

Wysokość całkowita tego obiektu wynosi 324 m. Na szczyt wieży prowadzi aż 1665 stopni. Restauracja znajduje się 125 metrów nad ziemią. Ciekawostek o wieży Eiffla można wymieniać dużo, ale ponieważ jestem korektorką, a nie architektką, nie będę się skupiać na konstrukcji ani na projekcie. Opowiem Ci o czymś innym. Na pewno spotykasz wiele różnych form zapisu: Wieża Eiffela, wieża Eiffela, Wieża Eiffla, wieża Eiffla. Która z nich jest poprawna?

Wieża Eiffla – jak prawidłowo zapisywać i odmieniać nazwisko konstruktora?

Nazwa wieży pochodzi od nazwiska francuskiego inżyniera Gustava Eiffela.

Jego rodzina pochodziła z Niemiec, a Gustaw aż do 45. roku życia nazwisko dwuczłonowe: Bönickhausen dit Eiffel / Bonickhausen dit Eiffel, którego drugi element nawiązywał do nazwy pasma górskiego Eiffel leżącego w południowo-zachodnich Niemczech. Katarzyna Kłosińska wyjaśnia w Poradni PWN:

Eiffel bardzo chciał być uważany za Francuza (którym wszak był). Niemieckie pochodzenie nazwiska zaważyło jednak na sposobie jego wymowy w językach narodów mieszkających na wschód od Francji – niemieckim (co zrozumiałe), polskim czy rosyjskim

M Gustave (Gustaw) Eif•fel
D Gustave’a (Gustawa) Eif•fela
C Gustave’owi (Gustawowi) Eif•felowi
B Gustave’a (Gustawa) Eif•fela
N z Gustave’em (Gustawem) Eif•felem
Msc o Gustavie (Gustawie) Eif•felu
W o, Gustavie (Gustawie) Eif•felu!

Przy okazji zwróć uwagę na prawidłowy podział nazwiska.

W związku z taką odmianą często pojawia się problem z nazwą zabytku, ponieważ dopełniacz w nazwisku architekta ma inną formę niż w nazwie zaprojektowanej przez niego wieży. Nie mówimy o wieży Eiffela, tylko o wieży Eiffla!

Problematyczne jest nie tylko nazwisko. Wiele osób zastanawia się, czy imię francuskiego konstruktora ma pozostać w formie oryginalnej Gustave, czy może być spolszczone: Gustaw.
Co na to słownik?

Imiona osób nam współczesnych powinniśmy pisać w oryginalnej postaci graficznej, nawet wówczas, gdy te imiona mają polskie odpowiedniki, np. Georges Pompidou, Federico Fellini, John Major, George Bush, Martin Luther King. Nie dotyczy to jedynie imion używanych w językach stosujących alfabet inny niż łaciński; w takich wypadkach, zależnie od potrzeb, stosujemy transkrypcję lub transliterację.

Wyjątek robimy dla imion osób, które działały lub rozpoczęły działalność przed XX wiekiem. Piszemy więc Marcin (nie: Martin) Luter, Karol (nie: Karl) Marks, Henryk (nie: Henrik) Ibsen, Aleksander (nie: Aleksandr) Puszkin, choć zwyczaj ten jest bardzo zróżnicowany, gdyż oprócz formy Jerzy Waszyngton możemy też użyć oryginalnej George Washington.

Jednak w stosunku do wielu nazwisk postaci historycznych nie ma zwyczaju polszczenia imion, mimo że byłoby to możliwe, np. Carlo Goldoni, Claudio Monteverdi, Paul Cézanne, Charles Talleyrand, John Donne. 

W przypadku Eiffela możemy używać zarówno formy oryginalnej, jak i spolszczonej. W wymowie obie brzmią tak samo, różnią się tylko pisownią.

To nie wszystko – na horyzoncie pojawia się kolejne wyzwanie.

Wieża Eiffla – czy to nazwa gatunkowa?

Kolejna zasada językowa, która odnosi się do wieży Eiffla, dotyczy pisowni wyrazu wieża. W tym zestawieniu zapisujemy go najczęściej małą literą. W Zasadach pisowni i interpunkcji* zawartych w Wielkim słowniku ortograficznym jest paragraf mówiący:

Jeśli stojący na początku nazwy wyraz (ulica, aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, pomnik, cmentarz itp.) jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą: ulica 3 Maja, plac Trzech Krzyży, pomnik Mikołaja Kopernika, cmentarz Rakowicki, kolumna Aleksandra, dzwon Zygmunt.

Natomiast autorzy Dobrego słownika słusznie zauważają, że:

Reguła taka w wielu miejscach nie jest jednak zbyt praktyczna, dlatego często zaleca się traktować ją jako wskazówkę, by w razie wątpliwości stosować małą literę. Dopiero gdy wiemy, że wyraz pospolity wchodzi w skład oficjalnej nazwy danego obiektu, możemy pisać go od wielkiej litery.

Proponujemy zatem inne rozwiązanie: nazwy ulic, rond, placów itp. zapisywać zgodnie z przedstawioną regułą (czyli też zgodnie z tradycją i uzusem), natomiast w pozostałych nazwach (parków, cmentarzy, budynków itp.) stosować zapis analogiczny do nazw geograficznych.

M	ta	wieża Eiffla lub Wieża Eiffla
D	nie widzę tej	wieży Eiffla lub Wieży Eiffla
C	przyglądam się tej	wieży Eiffla lub Wieży Eiffla
B	lubię tę	wieżę Eiffla lub Wieżę Eiffla
Ms.	mówię o tej	wieży Eiffla lub Wieży Eiffla
N	interesuję się tą	wieżą Eiffla lub Wieżą Eiffla
W	ty	wieżo Eiffla lub Wieżo Eiffla

Niespójności w wymowie

Wyobraź sobie, że chcesz zobaczyć wieżę Eiffla nocą. By wejść na górę, musisz oczywiście kupić bilety. Jeśli zdecydujesz się zrobić to online, to nie ma problemu. Ale co, jeśli zechcesz kogoś poprosić o zdjęcie z jedną z największych atrakcji Paryża?
Gdy szukasz informacji na ten temat, pewnie śmiało wpisujesz w wyszukiwarkę: „wieża Eiffla rysunek” lub „wieża Eiffla bilety”.

A może warto dopisać: „wieża Eiffla wymowa”? Ta wiedza pozwoli Ci poczuć się pewniej, nawet w bezkonkurencyjnej stolicy mody. Paryżanie doceniają, gdy turyści potrafią właściwie wymówić i zaakcentować słowa pochodzące z ich języka. Dlatego należące do inżyniera nazwisko wymawiaj [efel] z akcentem na ostatnią sylabę. Tak wymawiają je Francuzi i tak powinno brzmieć, gdy mówimy o sławnym architekcie.
Wielki słownik poprawnej polszczyzny podaje jako przykład frazę:
Projekty Gustave’a Eiffela [efela].

O czym musisz pamiętać?

Jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Paryża Polacy nazywają wieżą [ajfla], podczas gdy Francuzi wymawiają [tur efel]. Jest to wymowa zwyczajowa. Nie wiadomo, w którym momencie nastąpiło zniekształcenie. Francuz nie pomoże Polakowi, który pyta, jak dojść do [tur ajfel], dlatego, że nie skojarzy słowa [ajfel] z nazwiskiem [efel]. 

Trochę skomplikowane te relacje polsko-francuskie. Jak więc wymawiać: zgodnie z oryginalnym brzmieniem czy w zniekształconej polskiej formie, ale zgodnie z przyjętym zwyczajem? Myślę, że nie ma co walczyć z wiatrakami. Trzeba zaakceptować wersję podawaną przez słowniki.

Mam nadzieję, że opisane zasady pozwolą Ci uniknąć problemów z kłopotliwą pisownią i wymową.

* Od 1 stycznia 2026 roku będziemy zapisywać wszystkie te wyrazy wielkimi literami (z wyjątkiem wyrazu ulica).