Zmiany zasad ortografii od 2026 r. Cz. 3: pisownia „nie”

W trzeciej części cyklu o nowej reformie ortograficznej biorę na tapet pisownię „nie” z różnymi częściami mowy. Sprawdź, jak od 2026 r. zmieniają się normy dla imiesłowów przymiotnikowych oraz przymiotników i przysłówków odprzymiotnikowych (zasady 4, 11).

Nowe zasady pisowni – na czym polega reforma ortograficzna?

Informacja o nowej reformie ortograficznej jest już znana chyba każdemu, kto pracuje ze słowem. W skrócie: Rada Języka Polskiego ogłosiła zmiany upraszczające niektóre problematyczne reguły.

Całą listę nowych zasad ortografii znajdziesz w artykule: Nowe zasady pisowni już od 2026 roku! Rada Języka Polskiego ogłosiła zmiany. 

Przejrzyj też poprzednie części cyklu, w których rozpisuję nowe zasady:

• Zmiany zasad ortografii od 2026 r. Część 1: Nazwy geograficzne
• Zmiany zasad ortografii od 2026 r. Cz. 2: nazwy własne, firm i marek

Pisownia z cząstką „nie” od 2026 r. 

Zasady pisowni „nie” z różnymi częściami mowy zajmują w polskiej ortografii sporo miejsca. Zmiany zaproponowane przez Radę Języka Polskiego nie są jednak rewolucyjne, chociaż dotyczą kwestii mocno problematycznych. Dzięki temu znacznie ułatwią stosowanie norm w praktyce. Co się zmieni?

Zasada 4 – pisownia „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi czynnymi i biernymi

Nieżyjący czy nie żyjący, niezdobyta czy nie zdobyta, nieopisany czy nie opisany… Jak pisać tego typu imiesłowy z „nie” – osobno czy razem? Aktualnie to może zależeć od interpretacji oraz intencji użytkownika.

Obecnie tzw. świadoma pisownia rozdzielna dopuszcza osobną pisownię z cząstką „nie” w określonych przypadkach (jako alternatywnie dla zapisu łącznego). Chodzi o sytuacje, kiedy imiesłów ma znaczenie czasownikowe, np.:

• Koty nie żyjące na wolności są mniej narażone na wypadki – koty, które nie żyją na wolności.
• To ostatnia góra jeszcze nie zdobyta przez tego alpinistę – góra, która nie została zdobyta.
• Te wyjątki wciąż są nie opisane w słowniku – wyjątki, które nie zostały opisane.

W praktyce rozróżnienie, czy to imiesłów w znaczeniu czasownikowym, czy też przymiotnikowym, przynosi mnóstwo trudności. Dla bezpieczeństwa większość korektorów stosuje więc pisownię łączną w każdym przypadku. Od 2026 r. będzie to zresztą jedyna poprawna forma.

Nowa zasada:

Stara zasada:

Co ciekawe, ta zasada od lat jest przedmiotem ożywionej dyskusji. I to nie pierwszy raz, gdy Rada Języka Polskiego postanawia zmienić obowiązujące normy – z każdą kolejną reformą ujednolicając zapis jeszcze bardziej.

Poprzednia zmiana miała miejsce w 1997 r. Wcześniej pisownia „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi w znaczeniu czasownikowym była zawsze rozłączna.

Zasada 11 – pisownia „nie” z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym

Jak zapisywać przymiotniki i przysłówki z „nie” – razem czy osobno? To problem, który już niedługo zostanie rozwiązany raz na zawsze!

Aktualna zasada wprowadza sporo zamieszania, ponieważ łączna lub rozdzielna pisownia z cząstką „nie” zależy od… stopnia:

• podstawowy / równy – razem (np. niedobry, nieładny, niebezpiecznie, niedrogo);
• wyższy – osobno (np. nie lepszy, nie ładny, nie bezpieczniej, nie drożej);
• najwyższy – osobno (np. nie najlepszy, nie najładniejszy, nie najbezpieczniej, nie najdrożej).

Dodatkowo istnieje wyjątek, który komplikuje sprawę jeszcze bardziej i wymaga dokładnego wczytania się w normy, a często też analizowania każdego przypadku indywidualnie.

Rada Języka Polskiego postanowiła jednak ujednolicić ten zapis. Od 2026 r. wszystkie przymiotniki i przysłówki – bez względu na stopień – będą zapisywanie z partykułą „nie” łącznie.

Nowa zasada:

Stara zasada:

Jak widać – w przypadku pisowni „nie” z różnymi częściami mowy zmian jest dość niewiele. Dotyczą jednak zagadnień, które mocno dzieliły i rozpalały Polaków, szczególnie tych zajmujących się słowem. W samej Poradni Języka Polskiego PWN można znaleźć mnóstwo pytań i interpretacji właśnie dotyczących imiesłowów i przymiotników. Jedno jest pewne – każde uproszczenie zasad działa na plus!