Zmiany zasad ortografii od 2026 r. Cz. 5: pisownia cząstki -by i nie tylko
Jak poprawnie zapisać cząstkę -by – razem czy osobno? Każdy korektor wie, że odpowiedź na to pytanie wcale nie jest taka prosta i zależy od różnych czynników… W styczniu 2026 roku sprawa stanie się jednak trochę prostsza, przynajmniej w jednym przypadku!
Mam dla Ciebie ostatnią część cyklu na temat zasad ortografii, które niedługo ulegają zmianie – czas na dwie ostatnie (3 i 7) z jedenastu przygotowanych przez Radę Języka Polskiego. Tym razem pisownia cząstek -by, byś, -bym itp. ze spójnikami oraz połączenia dwóch takich samych / bardzo podobnych wyrazów.
Nowe zasady pisowni – reforma ortograficzna
Chociaż nowa reforma ortograficzna spadła na świat ludzi słowa jak grom z jasnego nieba, Rada Języka Polskiego przygotowała naprawdę sensowne zmiany. Dzięki nim znacznie uprości się pisownia niektórych wyjątków.
Więcej informacji na ten temat czeka na Ciebie w artykule: Nowe zasady pisowni już od 2026 roku! Rada Języka Polskiego ogłosiła zmiany.
Dodatkowo: czy znasz już pozostałe zmiany, które wprowadziła nowa reforma ortograficzna? Jeśli nie, zapraszam Cię do zapoznania się z poprzednimi częściami cyklu, w których dokładnie je rozpisałam:
Pisownia -by oraz inne zasady. Co się zmieni?
W ostatnim artykule z serii opisuję zasady, które nie pasują tematycznie do poprzednich części. To jednak przydatne zmiany, z którymi praca korektora bez wątpienia będzie łatwiejsza! Co jeszcze nas czeka?
Zasada 3 – pisownia -by, -bym, -byś, -byśmy i -byście ze spójnikami
Zasady łącznej i rozdzielnej pisowni cząstek -by, -bym, -byś, -byśmy, -byście nie są intuicyjne – trzeba się ich po prostu nauczyć, co sprawia niemało problemów. Jak często zdarza Ci się szukać w słowniku, która opcja jest poprawna?
Pisownia rozdzielna dotyczy przede wszystkim:
Pisownia łączna dotyczy z kolei:
Od stycznia 2026 roku zmieni się jednak ta ostatnia zasada – dzięki czemu przestaną pojawiać się takie wyrazy jak boby, toby, ażby, iżby, nimby czy aleby. Spójniki i cząstki -by, -byś, -bym, -byśmy, -byście będą więc zapisywane rozdzielnie.
Uwaga! Łączna pisownia cząstki -by wciąż pozostanie aktualna z tymi spójnikami, z którymi tworzy się osobny wyraz (np. gdyby, jakby).
Co ciekawe, jeszcze w styczniu 2024 roku Adam Wolański tak wypowiedział się na temat pisowni łącznej ze spójnikami – w odpowiedzi na pytanie jednego z czytelników Poradni PWN:
„pisownia […] oparta jest na tzw. zasadzie konwencjonalnej. Jest ona arbitralnie ustalana przez językoznawców. Nie ma oparcia ani w wymowie, ani w budowie morfologicznej wyrazów, ani też w ich historycznym pochodzeniu”.
Zasada 7 – pisownia par wyrazów identycznych, równorzędnych lub brzmiących podobnie
Tuż tuż / tuż, tuż / tuż-tuż – już niedługo te trzy wersje będą poprawne zamiast wyłącznie tej z łącznikiem. To nowa zasada pisowni par wyrazów równorzędnych, które brzmią identycznie lub podobnie.
Którą wersję wybrać? To już zależy od Ciebie. Zadbaj jednak o to, by konkretna opcja była stosowana konsekwentnie w całym tekście – np. zawsze z przecinkiem. Nie mieszaj różnych rozwiązań w obrębie książki, artykułu czy postu.
Nowe zasady ortografii, które wejdą w życie w styczniu 2026 roku, to znaczne ułatwienie dla użytkowników języka. Znika wiele wyjątków, które do tej pory sprawiały problemy. Sporo zasad ulega też ujednoliceniu, co czyni poprawne pisanie znacznie łatwiejszym. Jeśli pracujesz w branży korektorskiej, świadomość nowych zasad pisowni jest dla Ciebie kluczowa – na spokojnie przeanalizuj więc wszystkie zmiany i przygotuj się do ich zastosowania w praktyce!
