Błędy w tekstach tłumaczonych
Choć może się wydawać, że doświadczeni autorzy przekładów są perfekcyjnie przygotowani do swej pracy, błędy tłumaczeniowe mogą się zdarzyć każdemu. Ważne jest, aby ostateczna wersja tekstu była zgodna z oryginałem, a jednocześnie zrozumiała dla odbiorcy i poprawna językowo. Niezrozumienie w relacjach tłumacz – korektor to dość powszechny problem.
Z okazji Międzynarodowego Dnia Tłumacza przygotowałam dla Ciebie zestawienie najczęstszych błędów, które możesz znaleźć w tekstach tłumaczonych. Zachowaj czujność i nie daj się zaskoczyć!
Najpopularniejsze błędy w tłumaczeniach
Podczas przekładania tekstu na język polski tłumacz może popełnić różne rodzaje błędów, które rzutują na poprawność i czytelność publikacji. Niektóre są uniwersalne dla wszystkich języków, a inne właściwe tylko konkretnemu (np. angielskiemu, niemieckiemu czy hiszpańskiemu).
Językoznawcy wyróżniają wiele błędów tłumaczeniowych (m.in. leksykalne, metatranslacyjne, interpretacji). Najszerszy podział obejmuje błędy:
Dziś przedstawię Ci rodzaje błędów, z którymi możesz spotkać się podczas redakcji i korekty tekstów tłumaczonych. Dzięki podanym przykładom znacznie łatwiej zrozumiesz, na czym dokładnie polegają.
Pamiętaj jednak, że korektorzy nie odpowiadają za błędy tłumacza (np. wynikające z niedostosowania do kontekstu kulturowego). Jeśli cokolwiek wydaje Ci się podejrzane czy niepoprawne merytorycznie, skontaktuj się z tłumaczem i wyjaśnij wątpliwości u źródła.
1. Dosłowne tłumaczenie idiomów
To błąd sensu stricto – kiedy tłumacz nie ma odpowiednich kompetencji językowych, nie zna idiomów, języka potocznego, dialektu branżowego. Może wtedy dosłownie tłumaczyć związki frazeologiczne i powiedzenia, zamiast wykorzystywać polskie odpowiedniki lub znaczenie przenośne.
Przykłady tego typu błędów tłumaczeniowych:
2. Fałszywi przyjaciele – podobnie brzmiące słowa
Podobnie brzmiące słowa, inne znaczenie – tak w skrócie można opisać fałszywych przyjaciół.
Jeśli znaczenie jest diametralnie różne, często łatwo wyłapać taki błąd jeszcze na etapie tłumaczenia (zdanie nie ma sensu). Inaczej sprawa wygląda jednak, kiedy słowo oznacza przedmiot czy pojęcie z tej samej kategorii. Spójrz na przykłady:
3. Wierne powtórzenia i kalki językowe
Tekst tłumaczony powinien zachowywać sens pierwowzoru, a jednocześnie być poprawny językowo i łatwy w odbiorze. Tłumaczenie słowo w słowo dość łatwo zauważysz – brzmi nienaturalnie, np. z powodu przestawionego szyku czy zastosowania sformułowań nieużywanych w języku polskim.
Kolejną kategorią błędów w tłumaczeniach są kalki językowe.
Dobry słownik tłumaczy, że kalka językowa to wyraz lub konstrukcja składniowa, która odbija strukturę z jednego języka za pomocą środków dostępnych w języku docelowym; tak na przykład łacińskie misericordia dało polskie miłosierdzie, a angielskie teenager — polskie nastolatek.
Popularne kalki językowe?
Chociaż wiele tych konstrukcji na dobre zadomowiło się w języku, czasami są wynikiem niepoprawnego tłumaczenia – mówimy wtedy o barbaryzmach.
Przykłady tego typu błędów tłumaczeniowych:
Przekłady tekstów branżowych – np. medycznych, prawniczych, finansowych – wymagają szczególnej wiedzy. Tłumacz powinien poprawnie stosować terminologię, zgodnie z intencją autora.
Przykładowo: ustawa, rozporządzenie i uchwała to 3 różne rodzaje aktów prawnych. Nie można więc stosować tych słów zamiennie.
4. Stosowanie makaronizmów zamiast polskich odpowiedników
Makaronizmy, czyli obce słowa, nie powinny znajdować się w tłumaczeniu na język polski, jeśli mają rodzime odpowiedniki, które dokładnie oddają znaczenie poszczególnych wyrazów. Podczas korekty tekstów tłumaczonych zwracaj więc uwagę na nieprzetłumaczone fragmenty.
W rzadkich sytuacjach taki makaronizm ma sens – np. kiedy znajduje się w zdaniu wypowiadanym przez bohatera obcego pochodzenia. Wtedy prawdopodobnie został użyty celowo. W innym przypadku to niedopatrzenie tłumacza i trzeba to poprawić.
5. Niepoprawne użycie znaków przestankowych i specjalnych
W każdym języku trochę inaczej stosuje się znaki przestankowe. Zdarza się więc, że tłumacz przenosi zasady z języka obcego na polski. Czasami błąd tłumaczeniowy pojawia się też z powodu przeoczenia.
Najczęściej błędnie zapisywane są:
Masz problem z pisownią jednostek monetarnych? Przeczytaj artykuł: Wszystko, co musisz wiedzieć o pisowni walut.
6. Brak spójności i konsekwencji
Podczas korekty tekstów tłumaczonych dokładnie sprawdzaj konsekwencję w tłumaczeniu – przede wszystkim nazw własnych, nazw czynności i terminów branżowych. W przeciwnym razie tekst będzie niezrozumiały. Takie błędy zdarzają się szczególnie w długich i skomplikowanych tekstach oraz treściach specjalistycznych.
Korekta tekstów tłumaczonych – czy każdy może się nią zajmować?
Jeśli chcesz się specjalizować w korekcie tekstów tłumaczonych, przyda Ci się chociaż średniozaawansowana znajomość języka obcego (np. angielskiego, hiszpańskiego, włoskiego, niemieckiego, francuskiego). Dzięki temu znacznie łatwiej będzie Ci wyłapać błędy tłumaczeniowe, szczególnie te związane z kalkami językowymi, fałszywymi przyjaciółmi czy źle przetłumaczonymi idiomami.