Błędy w tekstach tłumaczonych

Choć może się wydawać, że doświadczeni autorzy przekładów są perfekcyjnie przygotowani do swej pracy, błędy tłumaczeniowe mogą się zdarzyć każdemu. Ważne jest, aby ostateczna wersja tekstu była zgodna z oryginałem, a jednocześnie zrozumiała dla odbiorcy i poprawna językowo. Niezrozumienie w relacjach tłumacz – korektor to dość powszechny problem.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Tłumacza przygotowałam dla Ciebie zestawienie najczęstszych błędów, które możesz znaleźć w tekstach tłumaczonych. Zachowaj czujność i nie daj się zaskoczyć! 

Najpopularniejsze błędy w tłumaczeniach 

Podczas przekładania tekstu na język polski tłumacz może popełnić różne rodzaje błędów, które rzutują na poprawność i czytelność publikacji. Niektóre są uniwersalne dla wszystkich języków, a inne właściwe tylko konkretnemu (np. angielskiemu, niemieckiemu czy hiszpańskiemu).

Językoznawcy wyróżniają wiele błędów tłumaczeniowych (m.in. leksykalne, metatranslacyjne, interpretacji). Najszerszy podział obejmuje błędy:

  • sensu stricto – spowodowane niedostatecznymi kompetencjami i umiejętnościami językowymi, ich usunięcie wymaga konkretnej wiedzy;
  • sensu largo – spowodowane niedopatrzeniem, ich usunięcie jest proste. 

Dziś przedstawię Ci rodzaje błędów, z którymi możesz spotkać się podczas redakcji i korekty tekstów tłumaczonych. Dzięki podanym przykładom znacznie łatwiej zrozumiesz, na czym dokładnie polegają.

Pamiętaj jednak, że korektorzy nie odpowiadają za błędy tłumacza (np. wynikające z niedostosowania do kontekstu kulturowego). Jeśli cokolwiek wydaje Ci się podejrzane czy niepoprawne merytorycznie, skontaktuj się z tłumaczem i wyjaśnij wątpliwości u źródła.

1. Dosłowne tłumaczenie idiomów

To błąd sensu stricto – kiedy tłumacz nie ma odpowiednich kompetencji językowych, nie zna idiomów, języka potocznego, dialektu branżowego. Może wtedy dosłownie tłumaczyć związki frazeologiczne i powiedzenia, zamiast wykorzystywać polskie odpowiedniki lub znaczenie przenośne. 

Przykłady tego typu błędów tłumaczeniowych:

  • angielski: as clear as day – błędnie: jasne jak dzień, poprawnie: jasne jak słońce;
  • hiszpański: cruzar los dedos – błędnie: krzyżować palce, poprawnie: trzymać kciuki;
  • niemiecki: in den Wolken schweben – błędnie: unosić się w chmurach, poprawnie: bujać w obłokach;
  • włoski: araba fenice – błędnie: arabski feniks, poprawnie: biały kruk.

2. Fałszywi przyjaciele – podobnie brzmiące słowa

Podobnie brzmiące słowa, inne znaczenie – tak w skrócie można opisać fałszywych przyjaciół.

Jeśli znaczenie jest diametralnie różne, często łatwo wyłapać taki błąd jeszcze na etapie tłumaczenia (zdanie nie ma sensu). Inaczej sprawa wygląda jednak, kiedy słowo oznacza przedmiot czy pojęcie z tej samej kategorii. Spójrz na przykłady:

  • angielski: billion – błędnie: bilion, poprawnie: miliard;
  • hiszpański: débil – błędnie: idiota, poprawnie: słaby;
  • niemiecki: Mappe – błędnie: mapa, poprawnie: teczka;
  • włoski: colazione – błędnie: kolacja, poprawnie: śniadanie. 

3. Wierne powtórzenia i kalki językowe

Tekst tłumaczony powinien zachowywać sens pierwowzoru, a jednocześnie być poprawny językowo i łatwy w odbiorze. Tłumaczenie słowo w słowo dość łatwo zauważysz – brzmi nienaturalnie, np. z powodu przestawionego szyku czy zastosowania sformułowań nieużywanych w języku polskim. 

Kolejną kategorią błędów w tłumaczeniach są kalki językowe.

Dobry słownik tłumaczy, że kalka językowa to wyraz lub konstrukcja składniowa, która odbija strukturę z jednego języka za pomocą środków dostępnych w języku docelowym; tak na przykład łacińskie misericordia dało polskie miłosierdzie, a angielskie teenager — polskie nastolatek.

Popularne kalki językowe?

  • Gdy po hiszpańsku chcemy powiedzieć, że jest gorąco, użyjemy sformułowania: Hace calor, a nie: Es calor.
  • Angielskie Keep the stiff upper lip oznacza trzymać sztywną górną wargę, a tak naprawdę chodzi o to, aby zachować zimną krew w trudnej sytuacji.
  • Made my day – w potocznym języku często spotykane jest tłumaczenie: zrobić komuś dzień. W poprawnej polszczyźnie jest to sformułowanie niedopuszczalne.

Chociaż wiele tych konstrukcji na dobre zadomowiło się w języku, czasami są wynikiem niepoprawnego tłumaczenia – mówimy wtedy o barbaryzmach.

Przykłady tego typu błędów tłumaczeniowych:

  • angielski: to address a problem – adresować problem zamiast: poruszyć problem;
  • hiszpański: ¿A qué te dedicas? – czemu się poświęcasz zamiast: czym się zajmujesz / co robisz.

Przekłady tekstów branżowych – np. medycznych, prawniczych, finansowych – wymagają szczególnej wiedzy. Tłumacz powinien poprawnie stosować terminologię, zgodnie z intencją autora.

Przykładowo: ustawa, rozporządzenie i uchwała to 3 różne rodzaje aktów prawnych. Nie można więc stosować tych słów zamiennie. 

4. Stosowanie makaronizmów zamiast polskich odpowiedników

Makaronizmy, czyli obce słowa, nie powinny znajdować się w tłumaczeniu na język polski, jeśli mają rodzime odpowiedniki, które dokładnie oddają znaczenie poszczególnych wyrazów. Podczas korekty tekstów tłumaczonych zwracaj więc uwagę na nieprzetłumaczone fragmenty.

W rzadkich sytuacjach taki makaronizm ma sens – np. kiedy znajduje się w zdaniu wypowiadanym przez bohatera obcego pochodzenia. Wtedy prawdopodobnie został użyty celowo. W innym przypadku to niedopatrzenie tłumacza i trzeba to poprawić.

5. Niepoprawne użycie znaków przestankowych i specjalnych

W każdym języku trochę inaczej stosuje się znaki przestankowe. Zdarza się więc, że tłumacz przenosi zasady z języka obcego na polski. Czasami błąd tłumaczeniowy pojawia się też z powodu przeoczenia. 

Najczęściej błędnie zapisywane są:

  • przecinki (np. w języku angielskim przecinek stawia się przed and , jeśli spójnik ten łączy dwa zdania, a w polskim – postawienie przecinka przed tym spójnikiem zależy od składniowej budowy zdania);
  • zapis liczb (np. po angielsku 1.500 oznacza 1500, a w polskim nie używa się kropki jako separatora);
  • cudzysłów (np. w języku hiszpańskim stosuje się zapis «…», a w polskim – „…”);
  • waluty (np. w języku angielskim symbol waluty stosuje się przed liczbą, a w języku polskim – po niej).

Masz problem z pisownią jednostek monetarnych? Przeczytaj artykuł: Wszystko, co musisz wiedzieć o pisowni walut.

Wszystko, co musisz wiedzieć o pisowni walut

6. Brak spójności i konsekwencji

Podczas korekty tekstów tłumaczonych dokładnie sprawdzaj konsekwencję w tłumaczeniu – przede wszystkim nazw własnych, nazw czynności i terminów branżowych. W przeciwnym razie tekst będzie niezrozumiały. Takie błędy zdarzają się szczególnie w długich i skomplikowanych tekstach oraz treściach specjalistycznych.

Korekta tekstów tłumaczonych – czy każdy może się nią zajmować?

Jeśli chcesz się specjalizować w korekcie tekstów tłumaczonych, przyda Ci się chociaż średniozaawansowana znajomość języka obcego (np. angielskiego, hiszpańskiego, włoskiego, niemieckiego, francuskiego). Dzięki temu znacznie łatwiej będzie Ci wyłapać błędy tłumaczeniowe, szczególnie te związane z kalkami językowymi, fałszywymi przyjaciółmi czy źle przetłumaczonymi idiomami. 

Patrycja Bukowska

Polecane wpisy