17 marca 2023

Whiskey czy whisky?

Zastanawiasz się, czym się różni whiskey od whisky? W tym wpisie wszystko Ci wyjaśnię. Koniecznie przeczytaj, bo nawet doświadczeni korektorzy wpadają w tę pułapkę. Whiskey whisky nierówna.

Czytałam jakiś czas temu bardzo ciekawy raport o konsumpcji alkoholi premium w Polsce. Czasem autorzy pisali whisky, a czasem whiskey. Początkowo myślałam, że to błąd i zaczęłam poprawiać. Później jednak, kierowana intuicją i wrodzoną nieufnością, postanowiłam sprawdzić, jaka jest poprawna pisownia. I co się okazało?

Czym się różni whisky od whiskey?

Kiedy rozmawiasz ze znajomymi o tym alkoholu, problem nie istnieje, ponieważ oba słowa wymawia się w ten sam sposób. Dylemat pojawia się wtedy, gdy trzeba je zapisać. Stajemy wtedy przed pytaniem, czy powinno być whisky czy może jednak whiskey. Jak najłatwiej rozróżnić te dwa typy trunków? I skąd wiedzieć, który w jaki sposób zapisywać?

Irlandzka whiskey

Pod nazwą whiskey kryje się alkohol produkowany w Irlandii i Stanach Zjednoczonych. Irlandczycy robią go z jęczmiennego słodu, natomiast Amerykanie – z kukurydzy.

Zgodnie z definicją Irish Whiskey Act z 1980 roku irlandzka whiskey musi być destylowana na terenie Irlandii lub Irlandii Północnej z zacieru zbożowego przefermentowanego z udziałem drożdży. Leżakuje tam w drewnianych beczkach przez co najmniej trzy lata.

Jeśli chcesz pamiętać, że irlandzka whiskey kończy się na „-ey”, możesz pomyśleć o literze „e” i powiązać ją z Éire, irlandzką nazwą Irlandii.

Szkocka whisky

Whisky to alkohol podobny do whiskey. Produkowany jest głównie w Szkocji, Kanadzie i Japonii.

Tradycyjna szkocka whisky powinna być wytwarzana ze słodu jęczmiennego, musi być destylowana dwukrotnie i leżeć w dębowych beczkach przynajmniej przez trzy lata. Uważana jest często za odrębny gatunek alkoholu: Scotch.

Historia whisky

Archeologowie twierdzą, że proces destylacji znany był już w starożytnym Egipcie. Istnieje jednak alternatywna historia mówiąca o tym, że wiedza ta została przywieziona do Mezopotamii ze starożytnych Chin. Prawda jest taka, że ulubionym napojem alkoholowym w starożytności było wino, szeroko stosowane przez różne kultury i akceptowane przez wiele religii, więc masowa produkcja whisky pojawiła się dopiero w XV wieku.

W Europie

Tajemnice destylacji i fermentacji dotarły do Europy w średniowieczu. Przepisy były wykorzystywane w klasztorach chrześcijańskich. Iryjscy mnisi produkowali ten alkohol już w VII wieku i stosowali go jako lekarstwo. Whisky była zalecana w celu utrzymania zdrowia, przedłużenia życia, łagodzenia kolki, paraliżu, ospy prawdziwej i innych chorób. Stąd zresztą wywodzi się nazwa – od gaelickiego określenia „woda życia” (uisge beatha).

Do Szkocji alkohol dotarł wraz ze św. Patrykiem. Tam produkcja whisky rozwinęła się na większą skalę niż w Irlandii. Nazwa musiała się więc dostosować do tamtejszego języka.

Szkocki trunek nazywał się uishkeyba. Od XVII wieku zaczęto używać skróconej formy uiskie, a od około 1715 roku nazwa ta przybrała postać whiskie. Według Oxford English Dictionary najwcześniejsze użycie tego słowa pochodzi z początku 1700 roku. Nazwa współczesna – whisky – utrwaliła się dopiero w 1736 roku.

Pierwszy dokument na temat whisky pojawia się w 1494 roku. W tym czasie produkcja i konsumpcja tego alkoholu była już w Szkocji popularna. W dokumencie stwierdzono, że zakonnik Jan Cor otrzymał „osiem paczek słodu do produkcji wody życia”, co wystarczyło do wyprodukowania 1500 butelek whisky.

Popularność whisky rosła aż do 1541 roku, kiedy to Henryk VIII rozwiązał klasztory w Szkocji. Wtedy mnisi rozpoczęli prywatne produkcje. Ich wiedza na temat destylacji tego alkoholu rozprzestrzeniła się w całej Szkocji. Pod koniec XVIII wieku whisky zwróciła uwagę szkockiego parlamentu, który wykorzystał popularność napoju do nakładania wysokich podatków na każdą nielegalną produkcję. W rezultacie produkcja whisky gwałtownie spadła, a producenci wkrótce zaczęli nielegalnie wytwarzać ten alkohol. Przemyt whisky stał się powszechną praktyką. Dopiero w 1823 roku rząd angielski uchwalił ustawę, która zalegalizowała produkcję whisky.

W Ameryce

Do Ameryki trunek ten przybył wraz z pierwszymi osiedleńcami z Irlandii. Pomimo dominacji Szkotów największy producent tego alkoholu – a więc Stany Zjednoczone – określa go mianem whiskey (próby użycia amerykańskiej i uniwersalnej nazwy burbon nie zyskały poparcia). Wszystko dzięki masowej emigracji Irlandczyków, którzy na nowy kontynent przynieśli własne tradycje, zwyczaje i nazewnictwo.

Stała różnica w pisowni między irlandzką whisky a szkocką whisky stała się faktem dopiero w XIX wieku. Z uwagi na wieloletnią dominację Szkotów nazwa whisky jest powszechnie używana czasem nawet (błędnie) w odniesieniu do oryginalnych irlandzkich destylatów.

Istnieje wiele historii na temat tego, dlaczego Amerykanie i Irlandczycy dodali „e” do nazwy swojego trunku. Jeden z przekazów mówi o tym, że w XIX wieku szkocka whisky była uważana przez Amerykanów za alkohol słabszej jakości. Za pomocą zmiany nazwy chcieli oni odróżnić swój trunek od tego produkowanego w Szkocji.