Nowe zasady pisowni już od 2026 roku! Rada Języka Polskiego ogłosiła zmiany

Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłosiła zmiany w zasadach pisowni, które wejdą w życie już od 1 stycznia 2026 roku! Ta informacja obiegła środowisko korektorów jak błyskawica. Jakie będą konsekwencje tej decyzji? Co musisz wiedzieć, aby nie popełniać błędów w pisowni?

Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłosiła nowe zasady ortografii i interpunkcji, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Jest to pierwszy przypadek, kiedy Rada korzysta z prawa nadanego jej przez ustawę o języku polskim z 1999 roku, aby oficjalnie ogłosić zbiór przepisów ortograficznych i interpunkcyjnych. Nowe zasady mają na celu uproszczenie i ujednolicenie pisowni oraz eliminację wyjątków i niejasności.

Historia zmian w polskiej ortografii

Pierwszy zbiór zasad ortograficznych został opublikowany w 1918 roku przez Polską Akademię Umiejętności. Miał on na celu ujednolicenie pisowni dla wszystkich ziem polskich po odzyskaniu niepodległości.

W 1936 roku wprowadzono fundamentalną reformę ortograficzną, której wyniki przedstawiono w XI wydaniu „Pisowni polskiej“. Do wybuchu II wojny światowej przepisy ortograficzne były publikowane pod auspicjami Polskiej Akademii Umiejętności, a później Polskiej Akademii Nauk.

Kolejne większe zmiany miały miejsce w latach 1954–1956. Obrady Komitetu Językoznawczego PAN zaowocowały kolejną korektą zasad, opublikowaną w 1957 roku. Natomiast zmiany, które miały zostać opublikowane w 1962 roku, zostały wstrzymane przez władze. W latach 1997–2008 Rada Języka Polskiego podjęła dziewiętnaście uchwał, regulujących szczegółowe kwestie pisowni.

Nowe zasady ortografii – co się zmienia?

1. Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin;

Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Angol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.

2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).

3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

4. Ustanowienie bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.

5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na  -owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja wittgensteinowska, wiersz miłoszowski.

Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na -owy, -in(-yn), -ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci; poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa; zosina lalka lub Zosina lalka; jacków dom lub Jacków dom.

6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach:

półzabawa, półnauka;
półżartem, półserio;
półspał, półczuwał

oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do jednej osoby).

7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni:

  • z łącznikiem, np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij;
  • z przecinkiem, np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;
  • rozdzielnie, np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij.

8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:

  • w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;
  • wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Hel, Wyspa Uznam;
  • w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;
  • wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki;
  • wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.

9. W zakresie pisowni prefiksów:

  • uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;
  • dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege-, mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.
    miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;
    superpomysł     lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;
    ekstrazarobki     lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;
    ekożywność     lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.

10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, ­quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np.

nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie;
nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka;
quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie,

przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia.

11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np.

nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy;
niemiły, niemilszy, nienajmilszy;
nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo;
nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.

Dlaczego Rada Języka Polskiego wprowadziła nowe zasady ortografii?

Rada Języka Polskiego tłumaczy, że celem tych zmian jest uproszczenie i ujednolicenie zasad pisowni, eliminacja wyjątków oraz ułatwienie poprawnego zapisu. Dzięki temu piszący będą mogli skupić się na innych aspektach poprawności tekstu. Ponadto większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z różnych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej.

Jak się przygotować do zmian ortograficznych?

Nowe zasady ortografii wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku, co daje czas wydawcom, autorom słowników i programów szkolnych na dostosowanie się do nowych zasad. Korektorzy i redaktorzy mają trudniejsze zadanie, bo muszą się nauczyć nowych reguł. Jeśli ktoś od lat stosuje te zasady, to początki będą trudne. Dlatego już teraz warto zacząć zapoznawać się z nowymi regułami, aby być gotowym na nadchodzącą rewolucję w polskiej ortografii!

Patrycja Bukowska

Polecane wpisy