Kiedy używać myślnika
Pauza, półpauza, ćwierćpauza, dywiz, łącznik… Czy nie za dużo tych kresek? Łatwo się zagubić, dlatego możesz nie wiedzieć, czym się różnią i kiedy je stosować. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak zapanować nad myślnikiem.
Myślnik, pauza, półpauza, ćwierćpauza, dywiz, łącznik… Czy nie za dużo tych kresek? Łatwo się w tym pogubić, dlatego możesz nie wiedzieć, czym się różnią i kiedy je stosować. Najwięcej problemów sprawiają one w funkcjach edytorskich. Użycie myślnika jako znaku interpunkcyjnego oraz łącznika jako znaku ortograficznego jest dość dokładnie opisane w zasadach pisowni i interpunkcji.
Jeśli się zastanawiasz, kiedy używać myślnika i czym się właściwie różnią od siebie poszczególne kreski, przeczytaj artykuł.
Myślnik – jak wygląda i w jakiej postaci występuje?
Myślnik jest poziomą kreską położoną w pobliżu średniej linii pisma. W druku jest reprezentowany przez jeden z dwóch znaków typograficznych: pauzę (długą kreskę „—”) lub półpauzę (trochę krótszą „–”).
Skoro oba znaki różnią się długością, być może się zastanawiasz, jaką długość ma każda z nich.
Pauza jest kreską o długości firetu. Nazwa symbolu jednostki pochodzi od szerokości wielkiej litery „M”, która obok litery „W” jest jedną z dwóch najszerszych liter alfabetu. Półpauza natomiast jest kreską o długości ½ firetu.
W praktyce coraz częściej znak pauzy zastępowany jest półpauzą. Tak naprawdę wystarczy więc, że będziesz rozróżniać dwie kreski:
Uf! Można odetchnąć!
Łącznik czy dywiz?
Łącznik jest znakiem ortograficznym. Ma postać krótkiej poziomej kreski (krótszej od pauzy i półpauzy) uniesionej ponad podstawową linią pisma. Ma długość najczęściej od ok. ¼ do ok. ⅓ firetu i jest najkrótszym spośród znaków pisarskich w postaci poziomej kreski. Można go wstawić bezpośrednio z klawiatury.
Typograficznie identycznie wyglądającym znakiem jest dywiz. Jest on znakiem edytorskim. Inne jego nazwy to znak przeniesienia, mała kreska, tiret lub ćwierćpauza.
Gdy niewłaściwie użyjesz myślnika, popełniasz błąd interpunkcyjny. Natomiast gdy nieprawidłowo zastosujesz łącznik – wtedy mogę Ci wytknąć błąd ortograficzny. Niewłaściwe użycie dywizu to błąd edytorski.
Jeśli się zastanawiasz, czym się różnią poszczególne rodzaje błędów, sprawdź, jakie błędy poprawia korektor.
Dla porównania zobacz, jak wyglądają najważniejsze trzy znaki:
Graficzne rozróżnienie pauzy, półpauzy i łącznika
Nie ma takiego klawisza
Kilka lat temu Michał Rusinek – tłumacz, wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim, pisarz i przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej – napisał na Facebooku, że nie zamierza odpowiadać na maile rozpoczynające się od „Witam”. Dało to początek gorącej dyskusji nad poprawnością różnych form językowych w internecie.
Ja nie zamierzam prowadzić krucjaty przeciwko błędom w zapisie kresek i odpowiadam na e-maile, w których zamiast myślników są łączniki. Na moim blogu znajdziesz również podpowiedź, jak pisać e-maile. Jeśli jednak zależy Ci na tym, by w tej sferze działać jak profesjonalista, to tam, gdzie jest to możliwe, wstawiaj myślnik zamiast łącznika. Na przykład na blogach, w grafikach, które przygotowujesz, w e-mailach, które wysyłasz.
Nie wymagam od nikogo używania myślników w mediach społecznościowych, choć można to w miarę prosto zrobić z komputera (laptopa) – nawet w systemie Windows.
Jeśli się zastanawiasz, jak zapisać myślnik na klawiaturze numerycznej na komputerze z systemem Windows, skorzystaj z tych podpowiedzi:
Jeśli masz ustawioną tzw. polską klawiaturę programisty, użyj lewego klawisza Alt, a kod znaku wprowadź z klawiatury numerycznej.
W Wordzie wystarczy zastosować prostą kombinację:
Pracujesz na urządzeniach firmy Apple? Jeśli masz Maca, dostęp do pauzy i półpauzy jest równie łatwy jak wpisywanie polskich znaków, wystarczy tylko wiedzieć, gdzie je znaleźć:
Proste, prawda? Wystarczy zapamiętać. Podobnie rzecz się ma z cudzysłowem. Jeśli jeszcze nie wiesz, jak go poprawnie wstawiać, przeczytaj artykuł o tym, jak stosować cudzysłów.
Może zastanawiasz się, dlaczego często zamiast myślnika pojawia się łącznik. Odpowiedź jest banalna. Taki błąd popełniany jest głównie z powodu braku bezpośredniego dostępu myślnika z klawiatury – łącznik natomiast jest dostępny. Nie bądź niewolnikiem klawiatury!
Kiedy używać myślnika?
No dobrze. Skoro już wiesz, że będziesz jednak wstawiać te kreski poprawnie, to możemy przejść do tego, kiedy używać myślnika. I odpowiemy sobie na pytanie, do czego on służy.
Przede wszystkim zachowaj konsekwencję – w całej publikacji (tekście, serii) używaj myślnika w jednej formie: pauzy lub półpauzy.
Kiedy mówisz, nadajesz odpowiednie znaczenie swoim słowom także za pomocą intonacji. Może lubisz na przykład zawieszać na chwilę głos (wtedy robisz przerwę w mówieniu). Dzięki temu zwiększasz napięcie, przykuwasz uwagę słuchaczy lub pokazujesz swoje emocje.
Jak to zrobić w tekście?
Użyj myślnika. Jest naprawdę bardzo pomocny! Przyciąga wzrok czytelnika.
Czyżby – spisek? Czyżby – zdrada? (W. Gombrowicz, Bankiet)
Myślnik sygnalizuje także opuszczenie takich fragmentów, które są dla czytelnika oczywiste. Te opuszczenia to elipsy. Stosuj myślnik, a Twoja wypowiedź będzie bardziej zwięzła. Nie będziesz zapisywać tak wielu słów, a czytelnik nie będzie musiał dwa razy czytać tego samego. Twój komunikat stanie się bardziej ekonomiczny. Przykład? Proszę bardzo, tylko koniecznie przeczytaj to zdanie głośno:
Ania dostała dzisiaj piątkę, a Marta – czwórkę.
W miejscu, w którym znajduje się myślnik, Twój głos na chwilę zawisł, prawda? Jeśli zależy Ci na zaznaczeniu elipsy lub chcesz, aby czytelnik zatrzymał się na chwilę, śmiało korzystaj z tego rozwiązania.
W czym jeszcze pomoże Ci myślnik?
Niepoprawnie: Gdybym wyjechała do Stanów Zjednoczonych – choć na pewno nie wyjadę, zwiedziłabym Nowy Jork.
Poprawnie: Gdybym wyjechała do Stanów Zjednoczonych – choć na pewno nie wyjadę – zwiedziłabym Nowy Jork.
Zapamiętaj! Słabszym od myślników znakiem wyodrębniającym są przecinki, a mocniejszym – nawiasy.
Wtedy Twoje wtrącenie wyróżni się graficznie. Tekst stanie się bardziej czytelny, na przykład: Człowiek – pisze Rodziewiczówna – nie powinien używać dwóch wyrazów: «zawsze» i «nigdy».
Żako, rozella królewska, rozella białolica, stadniczka spiżowa – to ptaki z rodziny papugowatych.
Następujące znaki ortograficzne służą do oddzielania składników wypowiedzi:
– kropka;
– średnik;
– przecinek.
Pieniądze należy wpłacać na konto w terminie 23–28 IV br.
W latach 1756–1763 toczyła się wojna siedmioletnia.
Uwaga! W druku liczby arabskie oznaczające przedział od… do… rozdziela się półpauzą, czyli kreską średniej wielkości, niemającą po bokach odstępów, np. 1914–1918. Półpauza używana w funkcji myślnika ma po bokach spacje.
– Basenu niszczyć nie możemy – rzekł raptem Krzywosąd – gdyż na wiosnę w nim się utrzymuje nadmiar wody. Gdy przyjdą roztopy, wtedy pan doktór zobaczy, co to jest. Jeśli podnieść dno rzeki, to woda z brzegów wystąpi i zaleje park…
– Łąkę, nie park – rzekł Judym.
Myślnik nie powinien rozpoczynać wersu w tekście ciągłym (szczególnie w beletrystyce, ponieważ może zostać zinterpretowany jako kreska dialogowa) – należy go pozostawić na końcu poprzedniego wiersza.
Mam do Ciebie prośbę, a właściwie propozycję nie do odrzucenia. Używaj myślnika wtedy, kiedy nie da się go zastąpić innym znakiem. W pierwszej kolejności korzystaj jednak z przecinka, dwukropka i nawiasu! Dobrze?
Lubisz językowe smaczki? Wyłapujesz błędy w tekście? Zapraszam Cię na kurs, dzięki któremu zdobędziesz nowy zawód.
Kiedy stosujemy łącznik?
Pamiętaj, że łącznik jest znakiem ortograficznym. Myślnik ma spacje po bokach. Łącznik łączy, więc spacji nie potrzebuje.
Używa się go przede wszystkim do łączenia wyrazów. Stosujemy go:
W funkcjach edytorskich łącznik stosowany jest również:
Wiesz już, kiedy używać myślnika?
Myślisz, że dbałość o poprawność interpunkcyjną jest dla „grammar nazi”, bo przecież ani pisarze, ani blogerzy nie mają aż tyle czasu, by dbać o poprawne wstawianie przecinków i innych znaków. To jest zbyt czasochłonne. Tym mogą zająć się korektorzy, redaktorzy.
Rozwiąż quiz i sprawdź, czy panujesz nad myślnikiem
Uważam, że wszyscy powinniśmy zacząć na to zwracać uwagę w miejscach, które pretendują do miana „językowo profesjonalnych”. Ludzie, którzy żyją z pisania, powinni zacząć zwracać uwagę nie tylko na język, którym się posługują, lecz także na formę, w jakiej te teksty publikują.
Jeśli zatem znasz kogoś, komu przydałaby się wiedza o tym, kiedy używać myślnika, skieruj go tutaj.
Nie bądźmy niewolnikami klawiatur!
Interpunkcja nie jest dla purystów językowych. Interpunkcja ma znaczenie. Zacznij bawić się przecinkami, myślnikami i znakami zapytania. Czytaj tekst na głos i obserwuj, jak zmienia się Twój głos. Baw się dobrze i koniecznie daj mi znać, czy ta zabawa sprawia Ci przyjemność. Mam nadzieję, że już wiesz, kiedy używać myślnika, a kiedy innych znaków.
