Na czym polega praca redaktora w wydawnictwie

Zakres obowiązków redaktora w poszczególnych wydawnictwach bywa tak różny, że nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czym właściwie zajmuje się osoba na tym stanowisku. Gdy słyszymy słowo „redaktor”, mamy na myśli kogoś, kto wykonuje językową redakcję tekstu. Ale czy redaktor zajmuje się tylko dbaniem o poprawność językową?

W tym artykule postaram się rzucić nieco światła na ten zawód i pokazać jego różne oblicza.

Redakcja tekstów – co to jest?

Podstawowym obowiązkiem redaktora jest oczywiście zredagowanie tekstu. Co to jednak znaczy? Na czym polega redakcja?

Jest ona pierwszym etapem pracy nad stworzoną publikacją.

Redaktor:

• weryfikuje poprawność kompozycji i logiczność wywodu;
• sprawdza fakty, daty, liczby, nazwiska;
• porządkuje narrację oraz ujednolicasz tekst stylistycznie;
• patrzy, czego brakuje, co trzeba wyjaśnić, usuwa niepotrzebne lub nudne wątki;
• prostuje koślawe zdania, składa nieskładne myśli;
• poprawia błędy językowe;
• przygotowuje tekst do składu;
• koordynuje cały proces wydawniczy.

Czym się zajmuje redaktor?

Czy wszystkie te zadania wykonuje jedna osoba? Zdarza się, że tak, ale w niektórych wydawnictwach te obowiązki są podzielone. Rozróżniamy redaktora merytorycznego, prowadzącego, językowego, technicznego (czasem pojawiają się inne nazwy, ale to są już jednak niuanse branży wydawniczej). Dlatego w skrócie wyjaśnię, czym się zajmują osoby na tych stanowiskach.

Redaktor prowadzący pełni funkcję koordynatora procesu wydawniczego – tworzy plan wydawniczy, kontaktuje się z autorami, dba o pozyskanie praw autorskich, zawiera umowy, zleca przekład, redakcję i korektę, skład, nadzoruje tworzenie projektu okładki, ustala z grafikiem (lub redaktorem technicznym) kształt makiety, często pisze noty zapowiedziowe i pomaga w wymyślaniu tytułu, a także odpowiada za setki innych drobiazgów. Jest też czasami łącznikiem między autorem a czytelnikami.

Redaktor merytoryczny weryfikuje poprawność merytoryczną tekstu. Sprawdza, czy zgadzają się fakty, liczby, daty, nazwiska, miejsca. czy przypisy są poprawne, czy tekst jest zgodny ze sztuką. W razie wątpliwości sprawdza w wiarygodnych źródłach w internecie lub konsultuje z autorem. Czasem wydawnictwo będzie wymagać od autora dostarczenia źródeł informacji. Wtedy konieczne będzie upewnienie się, że żaden z tekstów nie jest plagiatem i że wszystkie cytaty zostały prawidłowo przypisane. Kluczową odpowiedzialnością redaktorów językowych jest upewnienie się, że redagowany tekst ma sens.

Redaktor językowy oprócz dbania o poprawność językową wyłapuje słabsze miejsca w tekście. Rozkłada fabułę na części pierwsze i tropi wszelkie niekonsekwencje. Czasem przejmuje też rolę redaktora merytorycznego i weryfikuje, czy to, co jest napisane, jest zgodne z rzeczywistością. Inaczej pracuje się z publikacją naukową, inaczej z biografią czy beletrystyką. Za każdym razem należy dostosować język do gatunku i stylu autora. Redaktor musi usunąć wszelkie sformułowania lub zwroty, które mogłyby zostać błędnie zinterpretowane. Często ściśle współpracuje z autorem i konsultuje się z nim, aby wyjaśnić wątpliwości, a jego celem powinno być jak najdokładniejsze przekazanie myśli autora czytelnikom.

Redaktor techniczny kieruje techniczno-drukarską realizacją produkcji książek lub czasopism. Dba o graficzną stronę publikacji. Ustala wielkość i krój czcionki, jest odpowiedzialny za wielkość i miejsce w publikacji wszelkiego rodzaju zdjęć, tabel, szkiców czy rysunków. Czasem też zajmuje się korektą po składzie.

Jeśli ciekawi Cię, jak samodzielnie wydać książkę, to posłuchaj 3. odcinka mojego podcastu Czy self-publishing się opłaca. Rozmawiam w nim z Kasią Szulik o procesie powstawania książki, współpracy z korektorem i pomysłach na promocję.

Korekta tekstów – czy to zadanie dla redaktora?

Wydaje się, że poprawianie błędów ortograficznych, leksykalnych, gramatycznych i interpunkcyjnych jest podstawowym zadaniem korektora. W związku z tym możesz pomyśleć, że redaktor (nawet jeśli jest to redaktor językowy) nie musi się tym zajmować.

Rzeczywiście zazwyczaj po redakcji tekst trafia jeszcze do korektora, ale czasem zdarza się tak, że redaktor językowy jest jedyną osobą, która sprawdzi tekst przed publikacją. Wtedy będzie spoczywać na nim obowiązek korekty. Dlatego zawsze warto dopytać, czy tekst po składzie trafi jeszcze do korektora. Jeśli nie, wtedy trzeba wyjątkowo uważać na wszelkie literówki, przecinki i inne drobiazgi.

Jeśli czujesz, że masz dobre oko, a znajomi oddają Ci swoje teksty do sprawdzenia, to zapraszam Cię na kurs korekty tekstów, dzięki któremu zdobędziesz wiedzę i niezbędne umiejętności – zaczniesz zarabiać na czytaniu.

Edycja zdjęć – czy to też praca redaktora?

Wydawcy zatrudniają grafików, którzy zajmują się składem tekstów i obróbką zdjęć. Często zdarza się tak, że redaktorzy nie widzą żadnych ilustracji w tekście, dopóki publikacje nie zostaną wydane.

Jednak są wydawnictwa, które zlecają redaktorom, oprócz pracy z tekstem, również sprawdzanie praw autorskich do powiązanego zdjęcia i przygotowanie podpisu do fotografii. Najczęściej to zadanie należy do redaktora technicznego, merytorycznego lub prowadzącego.

Redaktor w wydawnictwie – łącznik z autorem

Zazwyczaj obowiązki redaktorów różnią się znacznie pod względem wymagań dotyczących kontaktu z autorem. Redaktor prowadzący w wydawnictwie ma stały kontakt z autorem. Często też redaktor językowy może bezpośrednio konsultować z nim swoje wątpliwości. Jednak czasem zdarza się tak, że swoje wątpliwości może tylko opisać w komentarzach do tekstu lub w e-mailu z prośbą o przekazanie odpowiedniej osobie.

Często zauważasz literówki lub inne błędy w tekstach, które czytasz? Czy kiepski językowo artykuł budzi Twój niesmak? A może korci Cię, by zrobić porządek w niektórych książkach lub na blogach? Jeśli tak, to przeczytaj artykuł, w którym odpowiadam na najczęściej zadawane pytania dotyczące zawodu korektora.

Redaktor to czasem najlepszy i najważniejszy przyjaciel autora – wiele wspaniałych książek wyglądałoby zupełnie inaczej, gdyby nie redaktorskie oko. I z takim nastawieniem najlepiej podejść do współpracy z redaktorem.

Czy pracujesz już jako redaktor? Z jakimi dodatkowymi obowiązkami masz styczność?